Cùng là bát (wan), thế nhưng trong nền ẩm thực tinh tế của Nhật Bản, có ba loại bát chính mang những công dụng khác nhau, và dĩ nhiên đối với người nước ngoài thì khó có thể phân biệt. Cùng khám phá bát trà, bát cơm và bát súp Nhật trong bài viết dưới đây!
Bát trà Cha-wan từ gốm Nhật thô mộc
Với dáng vẻ mộc mạc mà cuốn hút, bát trà Chawan là biểu tượng tinh tế trong trà đạo Nhật Bản. Hình dáng của chawan không tuân theo một khuôn mẫu cố định mà thay đổi theo mùa và sở thích của người pha trà. Có chiếc bát sâu lòng, ấm áp, thường được dùng vào mùa đông để giữ nhiệt lâu hơn; có chiếc bát nông hơn, thoáng đãng, dành cho mùa hè, giúp trà nhanh nguội. Đường nét của chawan thường không hoàn hảo, mang dáng vẻ tự nhiên, gợi lên triết lý wabi-sabi: vẻ đẹp của sự không hoàn hảo và vô thường.
Bát trà.
Chawan thường được làm từ gốm hoặc sứ, mỗi chất liệu mang đến một phong cách riêng. Những bát chawan Raku-yaki mộc mạc, được làm thủ công, luôn gợi lên cảm giác gần gũi; Hagi-yaki với bề mặt mềm mại và tông màu nhạt thể hiện sự bình yên, trong khi Shino-yaki nổi bật bởi họa tiết tự nhiên và sắc cam ấm áp.
Bát trà.
Đặc biệt, men gốm trên chawan thường không đồng đều, tạo ra những vân màu độc đáo, tựa dấu ấn riêng của từng nghệ nhân. Họa tiết trên bát dù đơn giản hay phức tạp, chúng vẫn luôn hài hòa với thiên nhiên, ví như hình ảnh cành lá, hoa, hay sông suối.
Bát trà.
Không chỉ là một dụng cụ uống trà đơn thuần, chawan còn là một phần không thể thiếu trong nghi thức trà đạo. Người thưởng trà vừa cảm nhận vị ngon của trà, đồng thời còn có thể thưởng thức vẻ đẹp của chiếc bát, như một sự tôn trọng với người nghệ nhân đã tạo ra nó. Triết lý trà đạo khuyến khích sự hòa hợp, tĩnh lặng và kính trọng, và chawan chính là hiện thân của những giá trị ấy.
Bát trà.
Nhẹ nhàng nâng chawan bằng cả hai tay, người thưởng trà cảm nhận được sự kết nối giữa con người, thiên nhiên và nghệ thuật, tất cả hội tụ trong một khoảnh khắc thanh tịnh.
Bát cơm Meshi-wan với vật liệu phong phú
Không giống như chawan chỉ dùng trong nghi thức trà đạo trang trọng, bát cơm meshiwan là vật dụng thường ngày, không thể thiếu trong bữa cơm truyền thống của người Nhật. Với kích thước nhỏ gọn, meshiwan được thiết kế để nằm vừa vặn trong lòng bàn tay, giúp người dùng dễ dàng nâng bát lên khi ăn - một cử chỉ thể hiện sự kính trọng đối với thức ăn.
Bát cơm.
Hình dáng của meshiwan thường đơn giản mà tinh tế, với miệng bát mở rộng để cơm được bày tỏ một cách tự nhiên, trong khi đáy bát nhỏ và thon gọn giúp giữ nhiệt độ của cơm lâu hơn, đồng thời tạo cảm giác thoải mái khi cầm nắm. Bên cạnh đó, thiết kế chúng cũng chú trọng cả đến tính tiện dụng và thẩm mỹ. Bề mặt bát thường được tráng men hoặc trang trí những họa tiết nhẹ nhàng, gợi lên hình ảnh thiên nhiên như hoa anh đào, sóng biển hay bốn mùa luân chuyển.
Bát cơm.
Các chất liệu phổ biến như gốm sứ hoặc gỗ sơn mài không chỉ bền đẹp mà còn tạo nên cảm giác ấm áp khi sử dụng bát cơm. Sự hài hòa giữa thiết kế và chức năng làm cho meshiwan trở thành biểu tượng của sự giản dị mà thanh lịch trong văn hóa Nhật.
Bát cơm.
Khác với bát trà chawan, vốn được sử dụng trong nghi thức trà đạo với thiết kế nhấn mạnh vẻ đẹp tự nhiên và triết lý wabi-sabi, bát cơm meshiwan mang tính thực dụng hơn, tập trung vào việc phục vụ bữa ăn hàng ngày. Nếu chawan thường có kích thước lớn hơn và hình dáng sâu để pha bột matcha, thì meshiwan lại nhỏ gọn hơn, được làm nhẹ để thuận tiện khi sử dụng liên tục trong bữa cơm.
Bát súp Shiru-wan từ gỗ ấm áp
Khác biệt hoàn toàn với bát canh lớn để cả nhà cùng dùng như ở Việt Nam, bát súp shiruwan của Nhật Bản là một vật dụng nhỏ gọn và thanh lịch, dành riêng cho mỗi người trong bữa ăn.
Bát súp.
Shiruwan có hình dáng tròn với miệng mở rộng vừa phải, tạo cảm giác hài hòa và tiện dụng khi thưởng thức súp. Kích thước của bát thường nhỏ hơn bát trà chawan nhưng lớn hơn bát cơm meshiwan, vừa đủ để chứa một phần súp cá nhân, giúp mỗi người có thể tận hưởng trọn vẹn món ăn mà không bị pha trộn khẩu vị.
Bát súp.
Chất liệu chính để làm shiruwan là gỗ, thường được phủ lớp sơn mài truyền thống. Việc sử dụng gỗ không chỉ mang đến vẻ đẹp tự nhiên mà còn có tính năng cách nhiệt tuyệt vời, giúp bát luôn ấm áp mà không gây bỏng khi cầm. Sơn mài không chỉ làm tăng độ bền của bát mà còn tạo bề mặt mịn màng, dễ vệ sinh, đồng thời giữ được vẻ sang trọng qua thời gian. Màu sắc phổ biến của shiruwan là đỏ, đen hoặc nâu sậm, thường kết hợp với những họa tiết đơn giản, phản ánh tinh thần thanh nhã và tôn trọng thiên nhiên của người Nhật.
Bát súp.
Shiruwan được sử dụng để đựng súp như miso-shiru hoặc súp trong (suimono). Khác với chawan – được thiết kế sâu và lớn hơn để pha trà, hay meshiwan – nhỏ và nhẹ dành cho cơm, shiruwan có trọng lượng nhẹ, lòng sâu vừa phải, kích thước phù hợp để nâng bằng tay khi uống trực tiếp súp. Người Nhật thường cầm bát súp bằng hai tay, đưa lên gần miệng để thưởng thức từng ngụm súp ấm áp.
Bát trà, bát cơm và bát súp đều là những vật dụng tuy giống mà lại khác, phản ánh lối sống tinh tế và sự chú trọng đến từng chi tiết trong văn hóa ẩm thực Nhật Bản.
