Trong trà đạo Nhật Bản, việc pha và thưởng trà không chỉ đơn thuần là một hành động uống trà mà còn là một nghệ thuật, một triết lý sống, thể hiện qua bốn nguyên tắc do thiền sư Sen no Rikyu truyền lại.
Nguyên tắc thứ nhất: Wa - Sự hòa hợp
Trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản, Wa (和) - sự hòa hợp là nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất, bởi trà không chỉ là một thức uống mà còn là cầu nối giữa con người, thiên nhiên và tâm hồn. Một buổi trà đạo chân chính không thể thiếu sự hòa hợp giữa chủ và khách, giữa con người với không gian, giữa từng động tác pha trà và dòng chảy tự nhiên của thời gian.
Nguyên tắc trà đạo.
Sự hòa hợp trong trà đạo trước hết thể hiện qua mối quan hệ giữa con người. Chủ trà đón tiếp khách bằng tất cả sự chân thành, từ cách chuẩn bị dụng cụ, pha trà đến từng lời nói, cử chỉ đều toát lên sự tinh tế, nhã nhặn. Khách tham dự cũng đáp lại bằng thái độ tôn trọng, trân trọng từng giọt trà, từng khoảnh khắc trong không gian tĩnh lặng. Mọi người trong trà thất đều bình đẳng, không có phân biệt địa vị hay danh phận, tất cả đều cùng nhau thưởng trà trong sự an nhiên.
Nguyên tắc trà đạo.
Không chỉ dừng lại ở con người, Wa còn thể hiện trong cách trà thất được bài trí đơn giản mà hài hòa với thiên nhiên. Một chiếc bình hoa nhỏ, một bức thư pháp gợi lên tư tưởng sâu xa, một ô cửa sổ đón ánh sáng tự nhiên, tất cả đều được sắp đặt để tạo nên một không gian vừa đủ, không cầu kỳ nhưng tràn đầy sự thanh tịnh. Chính trong sự hài hòa ấy, tâm hồn con người cũng dần lắng đọng, nhẹ nhàng như dòng nước chảy, như làn hương trà lan tỏa, để rồi mỗi người khi rời khỏi trà thất đều mang theo một chút bình yên, một chút thảnh thơi trong tâm hồn.
Nguyên tắc thứ hai: Kei - Sự tôn trọng
Trong không gian thanh tịnh của trà thất, nơi từng chén trà được nâng niu bằng tất cả sự chân thành, Kei (敬) - sự tôn trọng chính là sợi dây vô hình kết nối con người với nhau và với vạn vật xung quanh. Trà đạo không chỉ là nghệ thuật pha trà, mà còn là biểu hiện tinh tế của lòng kính trọng giữa chủ và khách, giữa con người và thiên nhiên, giữa tâm hồn và từng khoảnh khắc hiện tại.
Nguyên tắc trà đạo.
Người chủ trà thể hiện sự tôn trọng của mình từ cách chuẩn bị dụng cụ, lựa chọn chén trà phù hợp với mùa, đến từng cử chỉ chậm rãi mà thanh nhã khi pha trà. Mỗi động tác đều mang ý nghĩa sâu xa, không chỉ để tạo ra một chén trà ngon mà còn thể hiện tấm lòng kính cẩn đối với khách. Đáp lại, người thưởng trà cũng nâng chén bằng hai tay, xoay nhẹ chén trước khi uống như một cử chỉ tri ân công sức và tâm huyết của chủ trà. Từng ngụm trà được nhấp một cách chậm rãi, không vội vã, như để cảm nhận trọn vẹn hương vị và sự chân thành gửi gắm trong đó.
Nguyên tắc trà đạo.
Nhưng Kei không chỉ dừng lại ở sự tôn trọng giữa con người. Đó còn là lòng kính ngưỡng đối với thiên nhiên, với những vật dụng dù nhỏ bé nhưng mang giá trị tinh thần. Một chén trà sứt mẻ không bị xem là khiếm khuyết, mà được trân quý vì dấu ấn của thời gian. Một nhành hoa đơn sơ trong góc trà thất không chỉ để trang trí, mà còn là biểu hiện của sự tôn trọng vẻ đẹp tự nhiên, của sự biết ơn những điều giản dị nhưng đầy ý nghĩa trong cuộc sống.
Nguyên tắc thứ ba: Sei - Sự thanh tịnh
Giữa nhịp sống vội vã của thế gian, trà đạo như một khoảng dừng lặng lẽ, nơi con người tìm về sự bình yên trong tâm hồn. Sei (清) - sự thanh tịnh không chỉ là vẻ sạch sẽ, ngăn nắp của trà thất, mà còn là sự trong sáng của tâm ý, là trạng thái thuần khiết mà trà đạo hướng đến.
Nguyên tắc trà đạo.
Trước mỗi buổi trà, chủ trà cẩn thận quét dọn không gian, sắp đặt từng món dụng cụ gọn gàng, ngay ngắn. Mỗi vật dụng đều tối giản nhưng tinh tế, không thừa cũng không thiếu, để tạo nên một bầu không khí trong trẻo, không vướng bụi trần. Đó không chỉ là sự sạch sẽ bên ngoài, mà còn là biểu hiện của tâm ý chân thành, không vướng bận điều tạp niệm. Khách tham dự trước khi bước vào trà thất cũng rửa tay, súc miệng, như một nghi thức thanh lọc, để bỏ lại ngoài kia những âu lo, bon chen của cuộc sống.
Nguyên tắc trà đạo.
Nhưng sự thanh tịnh trong trà đạo không chỉ nằm ở không gian, mà còn trong từng cử chỉ và từng giọt trà rót xuống. Khi chổi tre nhẹ nhàng khuấy đều bột trà trong bát, khi dòng nước xanh biếc xoáy nhẹ, đó là lúc tâm hồn con người cũng dần lắng xuống. Không có gì gấp gáp, không có gì ồn ào, chỉ có hương trà thoang thoảng, tiếng nước chảy nhẹ, và sự an yên len lỏi trong từng hơi thở. Sei chính là như thế, một sự thanh tịnh không chỉ bên ngoài, mà còn lan tỏa từ bên trong, đưa con người đến với sự giản đơn mà sâu lắng trong chính tâm hồn mình.
Nguyên tắc thứ tư: Jaku - Sự an nhiên
Jaku (寂) - sự tĩnh lặng an nhiên không chỉ là sự yên ắng bên ngoài, mà còn là trạng thái tĩnh tại trong tâm hồn, nơi con người hòa mình vào dòng chảy tự nhiên của vạn vật, không gợn lo âu, không vướng muộn phiền.
Nguyên tắc trà đạo.
Một buổi trà đạo diễn ra trong sự chậm rãi, nơi mọi thứ đều trôi qua một cách nhẹ nhàng, không có gì vội vã. Khi chén trà được đưa lên môi, không cần lời nói, chỉ cần ánh mắt và hơi thở để cảm nhận sự hiện diện trọn vẹn của khoảnh khắc. Tĩnh lặng không phải sự trống rỗng, mà là sự đầy đủ trong chính sự giản đơn. Trong không gian ấy, tiếng nước rót vào bát trà, tiếng chổi tre lướt nhẹ qua lớp bột trà, hay thậm chí cả sự im lặng giữa những người thưởng trà, tất cả đều trở thành một bản hòa ca tinh tế của sự an nhiên.
Nguyên tắc trà đạo.
Nhưng Jaku không chỉ dừng lại trong trà thất, mà còn là điều mà trà đạo dạy con người mang theo trong cuộc sống. Đó là sự điềm nhiên trước biến động, là khả năng tìm thấy bình yên giữa những chao đảo của cuộc đời. Khi tâm lặng, mọi thứ xung quanh cũng trở nên trong trẻo. Như một chén trà tĩnh lặng, trong đáy chén không còn sóng, chỉ còn sự an yên thẳm sâu, như chính lòng người đã được rũ bỏ những phù phiếm để trở về với bản chất thuần khiết nhất của mình.
Qua chén trà, trà đạo giúp người ta sống chậm lại, trân trọng từng khoảnh khắc, buông bỏ những bộn bề để tìm về bản chất giản đơn nhưng sâu lắng của cuộc đời.
